„(...) polszczyzna jest zobowiązaniem, a dla niektórych pasją” - Czesław Miłosz
Niedawno trafił do moich rąk pewien regionalny tygodnik, w którym sporo miejsca zajmowały reklamy oraz liczne ogłoszenia o godzinach otwarcia urzędów, sklepów i punktów usługowych. Początkowo wydawało mi się, że wszystkie te powiadomienia sformułowane zostały według jednego schematu. Pierwsze z nich, informujące o godzinach otwarcia sklepu monopolowego, wyglądało następująco:
Zwróciłem tu uwagę na dwu- i trzyliterowe skróty nazw dni tygodnia pisane bez kropek, łączniki z odstępami zamiast pauz między skrótami nazw dni tygodnia i między godzinami otwarcia oraz dwukropki między liczbami oznaczającymi godziny a liczbami oznaczającymi minuty. W drukach z tym ostatnim sposobem zapisu godzin dotychczas się nie spotkałem.
Po dokładniejszym obejrzeniu okazało się, że inne ogłoszenia w tym tygodniku nie zawsze powielają przytoczony na wstępie schemat. Oto godziny otwarcia sklepu meblowego:
Tu pojawiły się przy skrótach nazw dni tygodnia kropki. Ale to nie koniec urozmaiceń, bo oto jeszcze wystąpiły wersje z zapisem dni tygodnia od dużej litery (z kropkami i bez) i pisane w całości dużymi literami (również z kropkami i bez). W sumie, chociaż tych ogłoszeń było niemało, nie wiem, czy wśród nich były choć dwa identycznie zapisane. Jednolicie natomiast były zapisywane godziny (z dwukropkiem oddzielającym godziny od minut). W jednym tylko ogłoszeniu minuty były zapisane z użyciem frakcji górnej (900-1900).
W Nowym słowniku ortograficznym PWN E. Polańskiego (Warszawa 2002) na s. CI w punkcie o stawianiu bądź pomijaniu kropki jest uwaga: "Kropkę jednak stawiamy pomiędzy cyframi oznaczającymi godziny i minuty, np. 15.10, 8.25." Zgodnie z tą zasadą podawane są godziny odjazdów i przyjazdów pociągów w rozkładach jazdy PKP. Podobnie określane były godziny w rozkładach lotów PLL LOT. Zwracam uwagę na "były", bo w najnowszym rozkładzie (zima/winter 26 Oct 2003/27 Mar 2004) godziny odlotu z Wrocławia i przylotu do Warszawy porannych samolotów zostały zapisane następująco:
Niby wiadomo, że dwie pierwsze cyfry oznaczają godziny, a dwie następne minuty, ale w pierwszej chwili takie czterocyfrowe liczby nieco zaskakują, a wzmianki, że to może wymogiem unijnym wprowadza się taką nowość, nigdzie nie zauważyłem.
W rozmowie jedna ze studentek powiedziała mi, że dwukropek oddzielający godziny od minut na łamach wspomnianego tygodnika jest uzasadniony tym, że przy zapisie dat cyframi arabskimi godziny zapisane z kropką można pomylić z zapisem daty, dwukropek zaś taką pomyłkę uniemożliwia. Ja osobiście tego dwukropka broniłbym inaczej. Oto wokół siebie mamy pełno wymyślnych gadżetów, z których co drugi usiłuje podawać nam w wersji pisanej dokładny czas: dwie pierwsze cyfry to godziny, dwie następne to minuty, a między nimi mamy dwukropek, przeważnie pulsujący. I skoro to się już upowszechniło, to chyba w kolejnym wznowieniu Nowego słownika trzeba będzie dodać uwagę o nowym sposobie zapisywania godzin i minut.
Objaśnienia wyrazów i zwrotów
MENEDŻER PRZYSWOJONY, ALE CZY ZNANY? Rzeczownik o postaci menedżer, menadżer lub manager występuje w słownikach w dwu znaczeniach: 'impresario' i 'osoba zarządzająca', przy czym w drugim znaczeniu, które obecnie jest notowane jako podstawowe, pojawia się w polskich źródłach kodyfikacyjnych pod koniec drugiej połowy XX w.
więcej...
MINISTER I MAGISTER. 'Tytuł częstokroć w starych autorach używany, znaczy doktora filozofii' podaje SL - obejmujący słownictwo końca XVIII i początku XIX w. - pod hasłem magister. Oprócz tego znaczenia znaleźć tu moż-na również inne: 'przełożony' (np. pocztmagister) oraz wynikające z przykładów 'dowódca wojskowy' (magister artylleryi), 'mistrz kapeli muzycznej' (kapelmajster).
więcej...
O LEPSZĄ JAKOŚĆ PORADNICTWA JĘZYKOWEGO. Ponad dwadzieścia lat temu Magdalena Foland-Kugler rozpoczynała swój artykuł zdaniem: "Zainteresowanie sprawami poprawności języka wciąż wzrasta".
więcej...
PANI PREZYDENT CZY PREZYDENTKA? Żeńskie rzeczowniki osobowe, tożsame z odpowiednimi nazwami męskimi, bo przejęte właśnie z r.m., takie jak minister, premier szerzą się zwłaszcza od drugiej połowy XX w.
więcej...
POMYSŁ PROJEKTU. Dobrze znany wszystkim użytkownikom polszczyzny wyraz projekt tradycyjnie pojawiał się w trzech znaczeniach: 'zamierzony plan działania, postępowania'; 'plan, szkic czegoś, np. budowli, konstrukcji, przedsięwzięcia, ustawy'; 'wstępna wersja jakiegoś dokumentu'.
więcej...
HANDOUT. Od jakiegoś czasu na polonistycznych konferencjach językoznawczych często używa się - w mowie i piśmie słowa handout.
więcej...Prekursorem Towarzystwa Kultury Języka był zespół redakcyjny "Poradnika Językowego", założonego w 1901 r. przez Romana Zawilińskiego w Krakowie. Wśród grona jego czytelników i współpracowników zrodziła się myśl założenia Koła Przyjaciół tego czasopisma. W 1929 r. zmodyfikowano pierwotne plany i postanowiono powołać do życia Towarzystwo Poprawności Języka Polskiego. Zmiana nazwy w 1933 r. na Towarzystwo Krzewienia Poprawności i Kultury Języka nie wiązała się ze zmianą celów i zadań Towarzystwa. Skupiało ono nadal uwagę na działalności komisji specjalistycznych, organizowaniu zebrań odczytowo-dyskusyjnych i wydawaniu "Poradnika Językowego" redagowanego przez Witolda Doroszewskiego. Towarzystwo zajmowało się również krzewieniem poprawności i kultury języka polskiego przez organizowanie poradnictwa językowego dla instytucji wydawniczych, oświatowych oraz dla szerokich kręgów społeczeństwa.
